PHÁT THẾ TRONG VÕ CỎ TRUYỀN

“Phát thế” là một trong những đặc điểm kỹ thuật phô diễn nét đẹp của Võ Ta – Võ cổ truyền Việt Nam.

Có thể nói Phát thế là tập quán trong thi đấu Võ Ta cách nay trên 40 năm về trước vì không bao giờ không có phần Phát thế trong khi các võ sinh “quầng”, “vợt” với nhau ở sân tập và các võ sĩ giao đấu với nhau trên võ đài.

Cũng có thể định nghĩa: Phát thế là hình thức “bắt bông, bỏ bộ” trong tư thế cố định của một võ sĩ Võ Ta khi giao đấu với một hay nhiều đối thủ.
Minh họa cho Phát thế có thể hình dung rằng: Trong khi giao đấu, các võ sĩ thường xuyên tay “bắt bông”, chân “bỏ bộ” rồi thình lình dừng lại cố định, diễn ra một thế võ mô phỏng hình tượng của một con người, con vật đang ở trong tư thế hành động hoặc hình tượng cây cối, hoa, lá, mây, nước trong tư thế động, dù trường hợp này không có nhiều.


"Bắt bông" là động tác của hai tay thường xuyên múa theo các đường vòng cung, vòng tròn tạo thành những đường nét hoa mĩ trong khi giao đấu, những đường nét hoa mĩ này được phân loại và sắp xếp thành từng bộ gọi là bông quyền. Những bộ bông quyền căn bản gồm có: Bông “Mở” để gạt, kéo, phòng thủ phần thượng bộ; bông “Khép” để gạt, kéo, phòng thủ phần hạ bộ; bông “Chuyền” để tháo gỡ hai tay bị nắm chặc; bông “Thuận nghịch” để tạo ra những thế khắc, khóa; bông “Hoa sen” để bắt, bẻ tay, chân địch thủ; bông “Song quyền” để tháo gỡ hai chỏ bị nắm chặc và khi chuyển thân để né, tràn, hụp, lặn…

"Bỏ bộ" là động tác của hai chân thường xuyên di chuyển tới, lui, qua trái, qua phải trong tư thế rùn gối, với tốc độ chậm và chậm vừa rồi thỉnh thoảng tăng tốc đột ngột ở động tác “nhảy thót”, những động tác di chuyển này được gọi là “ngựa”. Những thế ngựa thường được sử dụng trong giao đấu gồm có: Ngựa Trung bình, rùn gối vuông góc, hai bàn chân song song; ngựa Đinh, một chân gập gối, một chân duỗi thẳng; ngựa Chéo, hai chân tréo nhau và cùng rùn thấp; ngựa Trảo mã, một chân rùn thấp, một chân chấm đất ở mũi bàn chân; ngựa Tứ bình, hai gối đều rùn xuống, trọng tâm rơi vào khoảng giữa hai bàn chân, bàn chân sau hướng ngang và bàn chân trước hướng xéo tới 450

Về mặt lý luận, Phát thế là kết quả cuối cùng, công đoạn cuối cùng của một chuỗi động tác bắt bông, bỏ bộ, định hình tư thế hành động mô phỏng, có mục đích lôi kéo đối thủ vào ý đồ chiến lược của người võ sĩ chủ động phát thế.

Dựa vào ý đồ chiến lược của người chủ động phát thế có thể sắp xếp những thế võ được tạo thành từ sự mô phỏng các tư thế hành động và tư thế động của người, vật, cây cối… thành 2 nhóm: Thủ và Phơi.

Nhóm “Thủ” bao gồm những thế võ được tạo ra trong tư thế chân trụ vững chắc, hai tay khép kín, phong toả các nơi hiểm yếu, trọng huyệt của cơ thể. Những thế võ này thường được phát ra trong 2 trường hợp: Khi bị tấn công thình lình và khi chưa hiểu rõ sở trường của địch thủ.

Nhóm “Phơi” bao gồm những thế võ được tạo ra trong tư thế hai cánh tay mở hẹp hoặc rộng, cố tình để trống thân thể. Những thế võ này được phát ra trong 2 trường hợp: Tạo nghi binh và dụ địch lâm thế.

Tuy nhiên, dù một thế võ phát ra thuộc nhóm Thủ hay nhóm Phơi cũng đều hội đủ 2 yếu tố: Vừa đẹp mắt vừa mang lại hiệu quả cao trong giao đấu.

Xin giới thiệu một số thế võ được phát ra trong tư thế cố định khá đẹp mắt khi giao đấu và biểu diễn như sau:

- Sơn Đông kỵ mã (người Sơn Đông cưỡi ngựa): Chân trụ tấn, hai gối tạo góc vuông như ngồi trên lưng ngựa, một tay như cầm dây cương, một tay như cầm roi;

- Tiên ông túy tửu (ông tiên say rượu): Chân bước chéo liêu xiêu như muốn ngã, một tay như cầm bầu rượu, một tay như vén vạt áo dài;

- Đại thọ đương phong (cây to chống gió): Chân trụ tấn trung bình vững chắc, hai tay vòng cung trên đầu và dưới bụng phong tỏa cả 2 vùng thượng bộ và hạ bộ;

- Mãnh hổ diêu đầu (hổ dữ quay đầu): Trụ tấn chân hổ, đầu xoay nhìn qua vai;

- Xuyên long quá hải (rồng bay qua biển): Chân đứng dang rộng, thân thấp, mình ngã dài, hai tay vươn lên như cặp sừng;

- Miêu tẩy diện (mèo rửa mặt): Chân bắt chéo như mèo ngồi, tay như vuốt mặt;

- Bạch viên hiến quả (vượn trắng dâng quả): Hai chân rùn, gối khép chặc vào nhau, hai tay chéo nhau trước ngực, bàn tay ngửa lên như bưng đĩa đựng quả cây…

Posted in: PHÁT THẾ TRONG VÕ CỎ TRUYỀN